Ciemierniki są roślinami długowiecznymi, rosną wprawdzie powoli, ale z czasem rozrastają się w okazałe kępy z wieloma pędami kwiatostanowymi. Większość gatunków ciemierników ma zimozielone ulistnienie.

Gatunki ciemierników do ogrodu

• Najczęściej uprawiany w polskich ogrodach jest ciemiernik biały (Helleborus niger), który rośnie dziko we wschodniej części Alp, Apeninach i Karpatach Wschodnich. Ma białe kwiaty średnicy 6–10 cm, które w miarę przekwitania różowieją, a później stają się zielonkawe. Rośliny dorastają do 30 cm wysokości. Odmiany ‘Keesen’ i ‘Maximus’ mają kwiaty białe, a ‘Grandiflorus’ i ‘Pink Select’ – różowe. Liście są ciemnozielone, dość sztywne i skórzaste. W Europie Zachodniej zwany jest „różą Bożego Narodzenia”. U nas rośliny zakwitają zwykle po pierwszych odwilżach i kwitną nawet do IV. Kwiaty mogą pojawiać się już pod koniec jesieni, jeśli utrzymuje się dodatnia temperatura.

• Ciemiernik orientalny (Helleborus orientalis) pochodzi z Kaukazu. Ma zielonkawobiałe lub kremowe, miseczkowate kwiaty, średnicy ok. 7 cm, często z różowym zabarwieniem. Roślina kwitnie od II do IV, ale może zakwitać także przed zimą. Dorasta do 40–50 cm wysokości.
• Ciemiernik czerwonawy (Helleborus purpurascens) kwitnie w III i IV. Ma skierowane ku dołowi, początkowo zielonkawobordowe, później purpurowe lub czerwonawe kwiaty, które ukazują się jeszcze przed liśćmi (liście zamierają przed zimą). Rośliny osiągają 20 cm wysokości. Ciemiernik ten występuje dziko w Europie Wschodniej, można go spotkać w Bieszczadach.
• Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius, syn. Helleborus corsicus) dorasta do 60 cm wysokości. Ma duże, kielichowate, żółtawozielone kwiaty i dekoracyjne liście – szerokie, lśniące, piłkowane na brzegach (przypominające ulistnienie ostrokrzewu). Pąki kwiatowe pojawiają się jesienią. Zakwita na przedwiośniu, w II–III.
• Ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus) rośnie dziko w Europie Zachodniej i Południowej. Jego sproszkowane korzenie były używane do wyrobu tabaki, stąd być może pochodzi jego nazwa. Rośliny osiągają 50 cm wysokości. Dzwonkowate, zielone kwiaty z czerwoną obwódką pojawiają się od II do IV. Tworzą duże wiechy i długo zachowują swą dekoracyjność – aż do chwili osypania się nasion. Odznacza się dekoracyjnym, bujnym, ciemnozielonym ulistnieniem. Jego odmiana ‘Gold Bullion’ ma żółte kwiaty i złociste ulistnienie.
• Ciemiernik ogrodowy (Helleborus × hybridus) to najefektowniejszy gatunek, ma wiele ciekawych odmian o dużych kwiatach barwy białej, różowej, purpurowej, ciemnobordowej, także nakrapianych (‘White Spotted Lady’, ‘Ashwood Garden Hybrids’) bądź podwójnych (‘Double Vision’). Są też odmiany o jasnożółtych kwiatach (‘Yellow Lady’). Ciemierniki ogrodowe osiągają 50–70 cm wysokości. Są bardzo popularne w Europie Zachodniej. W Polsce mogą przemarzać w surowe zimy.

Ciemierniki: uprawa i zastosowanie w ogrodzie

Ciemierniki należy uprawiać na glebie gliniastej, wzbogaconej w wapń i próchnicę (z dodatkiem kompostu lub dobrze rozłożonego obornika). Wymagają przepuszczalnego i dostatecznie wilgotnego podłoża. Letnia susza i wysokie temperatury wpływają niekorzystnie na kwitnienie ciemierników, dlatego w tym okresie trzeba je systematycznie podlewać. Roślin nie należy zbyt często przesadzać, ponieważ źle reagują na uszkodzenia korzeni. Najlepiej rosną w osłoniętym, ciepłym, półcienistym miejscu. Zimą wymagają ochrony przed słońcem i wysuszającym wiatrem.
Można je sadzić w sąsiedztwie krzewów i drzew liściastych, w grupach naturalistycznych lub na ocienionej rabacie. Dobrze komponują się z rannikami, zawilcami i przylaszczkami, a także kwitnącymi na przedwiośniu krzewami: oczarami, wawrzynkiem wilczełyko. Kwiaty ciemierników nadają się do cięcia – odznaczają się dość dużą trwałością w wazonie. Sprzedawane zimą w doniczkach ciemierniki białe wykorzystuje się do dekoracji wnętrz, można je też posadzić w skrzynce balkonowej lub donicy ustawionej przed domem.