Fiodor Dostojewski

 (1821–1881) – rosyjski pisarz.

 Bywają marzyciele, którzy obchodzą rocznice
pojawienia się ich fantastycznych wizji.

    Mój Boże! Cała chwila rozkoszy! Czyż to
mało choćby na całe życie człowiecze?

Biesy

    Bóg jest niezbędny, a więc dlatego powinien
istnieć.

    Człowiek jest nieszczęśliwy tylko dlatego,
że nie wie, iż może być szczęśliwy.

    Czyż jednak w największej nawet izolacji
wolni jesteśmy od działania praw natury?

    – Jeżeli moje brzemię nie ciąży mi, to
dlatego, że mam taki charakter, a jeżeli panu bardziej ciąży – to też
charakter. Nie ma co tak bardzo się tego wstydzić. Najwyżej trochę.

    – Wiem, że mam nędzny charakter, lecz nie
udaję siłacza.

    – I niech pan nie udaje. Pan nie jest
siłaczem.

    Może jestem nikczemnikiem, ale nie
socjalistą!

    Najpierw urządźcie tak wszystko, by każdy
człowiek był potrzebny, a dopiero potem go płódźcie.

    Niech mi pan powie, proszę – szepnął mi
pewnego razu do ucha Stiepan Trofimowicz – dlaczego wszyscy owi zajadli
socjaliści i komuniści są zarazem tak straszliwymi kutwami, jakby wręcz byli
opętani żądzą zbicia pieniędzy, przy czym im bardziej ktoś jest zatwardziałym
socjalistą, tym silniej przejawia się u niego instynkt posiadacza?...

    Pragnąc więc prawdzie nadać cechy
prawdopodobieństwa, trzeba koniecznie zabarwić ją nieco kłamstwem. Ludzie od
początku świata tak właśnie postępują.

    (...) ścinanie głów jest znacznie
łatwiejsze niż wyciosywanie zrębów nowej idei!

    (...) trzeba wiedzieć, że nic tak nie
raduje Rosjanina, jak wszelakie publiczne skandale i rozmaite tłumne rozróby.

    Wiosła z drzewa klonowego… Żagle z płótna
jedwabnego…

    (...) życie ludzkie dzieli się na dwie
połowy. Druga upływa wyłącznie pod znakiem przyzwyczajeń, jakie nagromadziły
się w pierwszej.

Bracia Karamazow

    Bóg dał kobiecie histerię w łaskawości
swojej.

    Bywają chwile, kiedy ludzie kochają
zbrodnie.

        Postać: Alosza Karamazow

    Daj młodemu człowiekowi mapę nieba, a odda
Ci ją jutro... poprawioną.

    Jeżeli nie ma Boga, to wszystko jest
dozwolone.

        Postać: Iwan Karamazow

    Ludzie uważają tę całą komedię za coś
poważnego, nawet mimo swej niezaprzeczonej mądrości. To stanowi ich tragedię.
No i cierpią, oczywiście, lecz... bądź co bądź żyją za to, żyją realnie, nie
fantazjują, bo cierpienie to właśnie życie.

    Mój ideał to pójść do cerkwi i postawić w
pokorze świeczkę, jak Boga kocham, naprawdę. Wtedy nastąpi kres moich cierpień.

        Postać: Diabeł

    Nie bójcie się życia, jak dobrze jest żyć,
robiąc coś słusznego i sprawiedliwego.

    Nie jestem przeciwny Chrystusowi. Uważam,
że była to nader humanitarna jednostka i gdyby żył w naszych czasach
niewątpliwie przystąpiłby do rewolucjonistów.

    Nie ma troski nieprzerwanej i bardziej
męczącej człowieka, gdy stanie się swobodnym, jak znaleźć sobie tego, komu
pokłon odda.

    O, mój bracie, przebacz mi, jak mogłem być
taki podły, bierz ziemię, co mi po ziemi, proszę cię tylko o miłość.

 

    Szeroki jest człowiek, zbyt szeroki. Ja bym
go zwęził.

        Opis: ze „Spowiedzi gorącego serca”
Mitieńki Karamazowa.

    Wielu ludzi nie wierzy w Boga, ale w diabła
wierzy.

        Postać: Diabeł

    Za mało Bóg czasu dał, na dzień tylko
dwadzieścia cztery godziny wyznaczył, tak że nie ma nieraz czasu i na wyspanie
się, a cóż dopiero na pokutę.

    Za wielki zakres dany jest człowiekowi!
Szatan jeden wie, dlaczego to, co rozum obrzuca pogardą, przedstawia się w
sercu jako rozkosz i piękno najwyższe. Czy jest piękno w Sodomie? O, wierz mi,
że jest i to dla ogromnej większości ludzi. Piękną jest walka szatana z Bogiem,
gdy polem bitwy są serca nasze.

Gracz

    Ciekawe i zabawne, ile niekiedy może
wyrazić spojrzenie człowieka wstydliwego i chorobliwie powściągliwego, który
się zakocha i to właśnie wówczas, gdy ów człowiek wolałby się raczej zapaść w
ziemię niż cokolwiek wyrazić słowem lub spojrzeniem.

    Człowiek jest z natury despotą i lubi być
dręczycielem.

    Czym jestem dzisiaj? Zerem. Czym mogę być
jutro? Jutro mogę zmartwychwstać i na nowo zacząć żyć! Mogę odnaleźć w sobie
człowieka, dopóki ten jeszcze nie zginął!

    Jutro, jutro wszystko się skończy!

    Może po doznaniu tylu wrażeń dusza
przestaje się nimi nasycać, tylko rozdrażnia się i żąda wrażeń coraz
mocniejszych, aż do zupełnego wyczerpania.

    Rzeczywiście człowiek lubi widzieć swojego
najlepszego przyjaciela w poniżeniu wobec siebie; na poniżeniu przeważnie
przyjaźń się opiera; i to jest stara prawda, znana wszystkim rozumnym ludziom.

    – Tam jest wieś… tam napijemy się herbaty…
– ciągnął dalej generał już z zupełną rozpaczą.

    – Będziemy pili mleko na świeżej trawie –
dodał de Grieux ze zwierzęcą wściekłością. (…)

    – A idźże sobie z tym mlekiem! Żłob sobie
sam, a mnie od mleka brzuch boli.

Idiota

 Poniżej znajdują się wybrane
cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Idiota (powieść).

    Delikatność i godność wypływa z głębi
serca, a nie z lekcji tańca.

    Lepiej być nieszczęśliwym i wiedzieć, niż
być szczęśliwym i żyć w nieświadomości.

    Moje słowa nie odpowiadają moim myślom, a
to poniża moje myśli.

    Obawiałem się tego, ale nie myślałem o Tym.

    W naszym stuleciu wszyscy są poszukiwaczami
przygód.

Zapiski z martwego
domu

    Człowiek, który się dobrze śmieje, jest
dobrym człowiekiem.

    Tu otwierał się inny, odrębny świat, do
niczego niepodobny; tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki
i odruchy; tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie
niezwykli.

Zbrodnia i kara

    Cierpienie i ból nieodłącznie towarzyszą
szerokim horyzontom myślowym i głęboko współczującemu sercu.

    Człowiek jest podły, do wszystkiego
przywyka.

    Jeśli czekać, aż wszyscy zmądrzeją, za
długo to potrwa.

Inne

    Anioł nigdy nie upada. Diabeł upada tak
nisko, że nigdy się nie podniesie. Człowiek upada i powstaje.

    Bez cierpienia nie zrozumie się szczęścia.

    Błędy to droga do prawdy.

    Boga nie ma – jest tylko sumienie.

    Biblia należy do wszystkich – zarówno do ateistów, jak i do ludzi wierzących. To
księga całej ludzkości.

    Być bohaterem przez minutę, godzinę jest o
wiele łatwiej niż znosić trud codzienny w cichym heroizmie.

    Bywają minuty, gdy się w świadomości
przeżywa znacznie więcej niż przez całe lata.

    Co to jest wierność kobiety? Jest to obawa
przed utratą zdobytej pozycji.

    Człowiek może znieść bardzo dużo, lecz
popełnia błąd sądząc, że potrafi znieść wszystko.

    Człowiek z podziemia.

        Czełowiek iz podpolija. (ros.)

       Zápiski iz podpolija, 1864

    Czyż nie odczuwam? Owszem. Im więcej piję,
tym więcej odczuwam. Właśnie dlatego piję, że w trunku tym szukam współczucia i
serca. Nie wesela szukam, lecz jedynie boleści... Piję, albowiem pragnę
dotkliwiej cierpieć!

    Dlaczego ludzie potrafią lepiej umierać niż
żyć? Dlatego, że żyć trzeba długo, a umrzeć można prędko.

    Im wznioślejsza miłość, tym więcej w niej
ambicji.

    Jak można przechodzić koło drzewa i nie być
szczęśliwym, że się je widzi? Rozmawiać z człowiekiem i nie być szczęśliwym, że
się go kocha?

 

    Jak przyjemnie jest powiedzieć człowiekowi
coś miłego.

    Jakże wielką radość ma matka, kiedy widzi
pierwszy uśmiech swojego dziecka. Taką samą radość odczuwa zawsze Bóg, kiedy
widzi z wysokości nieba grzesznika, który zaczyna modlić się do niego całym
sercem.

    Jedynie wierząc we własną nieśmiertelność,
człowiek może uchwycić prawdziwe znaczenie swojego istnienia tu na ziemi.

    Jedyna wolność to zwyciężyć siebie.

 Wielka księga mądrości, wybór
Jacek i Tomasz Ilga

    Kobieta jest z natury zła, jej egoizm
zwycięża bowiem miłość.

    Kogo Bóg darzy wielką miłością, w kim
pokłada wielkie nadzieje, na tego zsyła wielkie cierpienie, doświadcza go
nieszczęściem.

    Kto kocha ludzi, kocha też ich radości. Bez
radości nie można żyć.

    Kto pragnie ujrzeć twarzą w twarz żywego
Boga, niech nie szuka Go na pustym fundamencie własnych myśli, lecz w miłości
braterskiej.

    Ludzie nawet się nie domyślają, jak sobie
szpecą krajobrazy.

        Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru
dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.

    Mądrość, która kieruje się despotyzmem
wobec jednostki, jest głupotą.

    Można popełnić podłość, nie będąc
łajdakiem.

    Na czym polega wolność? Czy na tym, aby
oddawać się wszystkim możliwym namiętnościom, czy też na tym, aby panować nad
sobą i nad swoimi popędami?

    Najstraszniejsza ze wszystkiego jest
świadomość niespełnionej miłości – na tym polega piekło.

    Na trupach i gruzach wojny i rewolucji
światowej pozostaną tylko żydzi i ich złote miliardy.

    Nauka nie daje satysfakcji moralnej,
albowiem nie udziela odpowiedzi na podstawowe pytania.

    Nawet jeśliby mi ktoś udowodnił, że prawda
jest poza Chrystusem, wolałbym raczej pozostać z Chrystusem niż z prawdą.

    Nawet miłość grzeszna jest miłością Boga –
rozpusta rozłącza.

    Nie ma na świecie nic trudniejszego nad
szczerość i nic łatwiejszego nad pochlebstwo.

    Nie ma rzeczy bardziej niewiarygodnej od
rzeczywistości.

    Niekiedy spotykamy ludzi zupełnie nam
obcych, którymi zaczynamy się interesować od pierwszego wejrzenia, jakoś
raptownie, znienacka, zanim choć słowem się do nich odezwiemy.

    Niezbadane są drogi, na których Bóg
odnajduje człowieka.

    Plotka jest zawsze smakowita.

    Podstawową siłą pedagogiczną jest dom
rodzinny.

    Pokorna miłość ma taką moc, że nic się jej
oprzeć nie może.

    Prawdziwa sztuka jest zawsze współczesna.

    Realizm ograniczony końcem własnego nosa
jest niebezpieczniejszy od najbardziej szalonej fantazji, ponieważ jest ślepy.

    Silna miłość do człowieka słabego bywa
nieraz potężniejsza i bardziej męcząca niż wzajemne uczucie dwóch równych
siebie charakterów, ponieważ mimo woli bierze się odpowiedzialność za
słabszego.

    Sprawiedliwej sprawy nie zrujnuje kilka
błędów.

    Szczęście nie polega na szczęściu, lecz na
jego osiąganiu.

    Świat pełen jest drogich nieobecnych.

    Taniec to nieme wyznanie miłosne.

    Ukorz się, dumny człowieku, i przede
wszystkim złam swoją dumę.

    W logice tkwi zawsze pierwiastek nudy.

    Wieczny śmiech jest jałowy.

    Wolnością ludzi zawładnie ten, kto zapanuje
nad ich sumieniami.

    Zły to znak, kiedy ludzie przestają
rozumieć ironię, alegorię, żart.

    Życie to raj, do którego klucze są w
naszych rękach.